شیخ عمر باغستانیباغستانی، عمر، از مشایخ صوفیان ماوراءالنهر در قرن هفتم است. ۱ - مشخصاتوی از ده باغستان از کوهپایه های تاشکند بود. گفته‌اند که نسبش به شانزده واسطه به عبداللّه بن عمر می‌رسد. [۱]
علی بن حسین کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۲، ص۳۶۸، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
سلسله نسب طریقتی او به شیخ صلاح الدین حسن بلغاری می‌پیوندد. در مدت سه سال اقامت صلاح الدین بلغاری در بخارا ، ظاهراً در حدود ۶۴۴ـ۶۴۶، در خدمت او بود و از کبار اصحاب او به شمار می‌رفت. [۲]
علی بن حسین کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۲، ص۳۶۹، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
شیخ عمر باغستانی سالها در ترکستان به ارشاد اشتغال داشت و، پس از او فرزند و نوه اش عهده دار این امر شدند. ۲ - فرزندانپسرش، خاوند طَهور (متوفی ۷۵۵)، که علاوه بر افاضات پدر از تعالیم شیخی ترک از طریقه یسوی به نام تنگوزشیخ بهره یافته بود، تألیفاتی در تصوف داشته و شعر نیز می‌سروده و ابیاتی از او را فخرالدین کاشفی نقل کرده است. [۳]
علی بن حسین کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۲، ص۳۷۰، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
[۴]
علی بن حسین کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۲، ص۳۷۳، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
شیخ داوود (۷۴۸ـ۸۲۳)، فرزند خاوند طهور، از مصاحبان خواجه محمد پارسابخاری نقشبندی (متوفی ۸۲۲)، جدّ مادری خواجه عبیداللّه احرار نقشبندی (۸۰۶ـ۸۹۵) بوده است. [۵]
علی بن حسین کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۲، ص۳۷۳ـ۳۷۴، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
۳ - مذهبشیخ عمر باغستانی و اخلاف او در ترویج تعالیم اسلامی و عرفانی در ترکستان نقش مهمی داشته اند. روش طریقتی آنان تأکید بر متابعت از شریعت و سنت و دوری از بدعت بود. وی حتی در ترویج تعالیم اسلامی در میان مغولان کافر جدیت داشت و گویند که یکی از خانان مغول ، تحت تأثیر سخن او خوردن گوشت خوک را ترک کرد. [۶]
میرعبدالاول نیشابوری، ملفوظات خواجه احرار، ج۱، ص۲۷، نسخه خطی کتابخانه گنج بخش اسلام آباد، ش ۵۸۶۶.
۳.۱ - پافشاری بر شریعت و سنتاز تعالیم و سخنان عمر باغستانی، که قسمتهایی از آن‌ها در آثار صوفیه منقول است، بر می آید که او شریعت و سنت را اصل و هدف می‌شمرده و بسیاری از آداب صوری متصوفه و علمای ظاهری را صورت و وسیله می‌دانسته است. یکی از گفته های او به فرزندش این است که « ملا مشو، شیخ مشو، صوفی مشو؛ مسلمان شو». [۷]
علی بن حسین کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۲، ص۳۰۷، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
[۸]
میرعبدالاول نیشابوری، ملفوظات خواجه احرار، ج۱، ص۸۲، نسخه خطی کتابخانه گنج بخش اسلام آباد، ش ۵۸۶۶.
همین تأکید عمر باغستانی بر شریعت و سنت، که با اصول طریقه نقشبندیه وفق دارد، سبب شده است که مشایخ قدیم نقشبندیه، تعالیم و شیوه طریقتی او را بپسندند و ترویج کنند. شیخ بهاءالدین نقشبند (۷۱۷ـ۷۹۱) روش طریقتی عمر باغستانی را، که در عین جذبه از متابعت شریعت و سنت دور نبود، می ستود. [۹]
علی بن حسین کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۲، ص۳۶۹، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
عبیداللّه احرار نیز، که پدرانش از مریدان مشایخ باغستانی بودند، بر تعالیم عمر باغستانی و اخلافش تکیه و تأکید می‌کرد و از ارواح آنان استمداد می‌جست. [۱۰]
میرعبدالاول نیشابوری، ملفوظات خواجه احرار، ج۱، ص۶۰، نسخه خطی کتابخانه گنج بخش اسلام آباد، ش ۵۸۶۶.
[۱۱]
میرعبدالاول نیشابوری، ملفوظات خواجه احرار، ج۱، ص۱۳۱، نسخه خطی کتابخانه گنج بخش اسلام آباد، ش ۵۸۶۶.
[۱۲]
علی بن حسین کاشفی، رشحات عین الحیات، ج۱، ص۲۰۱، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
۴ - فهرست منابع(۱) محمدعالم صدیقی علوی، لمحات من نفحات القدس، لاهور ۱۳۶۵ ش. (۲) محمدکاظم قلندر علوی، مقالات صوفیه، لکهنو ۱۳۰۱. (۳) علی بن حسین کاشفی، رشحات عین الحیات، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش. (۴) میرعبدالاول نیشابوری، ملفوظات خواجه احرار، نسخه خطی کتابخانه گنج بخش اسلام آباد، ش ۵۸۶۶. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «شیخ عمر باغستانی»، شماره۲۵۷. |